zondag 31 december 2017

Van de subsidiepotten blijft hij af, liever blijft hij zichzelf. Maarten 't Hart wint JMA Biesheuvelprijs 2017 met zijn nieuwe verhalenbundel.

Maarten ’t Hart: De moeder van Ikabod & andere verhalen. De Arbeiderspers. 283 pagina’s.

Met De moeder van Ikabod & andere verhalen heeft Maarten ’t Hart de JMA Biesheuvel prijs 2017 gewonnen. Deze prijs wordt jaarlijks uitgereikt aan de beste verhalenbundel. Bijzonder feit om te vermelden; het prijsbedrag wordt opgehaald door middel van crowdfunding. Blijkbaar bestonden er in 2017 genoeg liefhebbers van verhalenbundels, want met elkaar hebben zij toch maar mooi 5105 euro en 70 cent opgehoest. Het hoogste bedrag wat aan prijzengeld wordt is uitgekeerd sinds de prijs in 2015 werd ingesteld.


Maarten ’t Hart wordt vaak met Maarten Biesheuvel verward, dit is in De moeder van Ikabod bij een aantal verhalen een terugkerend thema. Hierdoor kwam ik erachter dat Maarten Biesheuvel de PC Hoofdprijs heeft gewonnen. Maarten ’t Hart (nog) niet. Maar dit zal waarschijnlijk ook nooit gebeuren, ’t Hart heeft te veel een hekel aan de gevestigde literaire elite van Nederland. Daarom zal hij nooit eens met andere schrijvers gezellig de kroeg induiken en om diezelfde reden zal hij dus ook nooit een prijs uitgereikt krijgen. Omdat; ‘Nederlandse schrijvers een miserabel esoterisch clubje vormen van elkaar bewierokende en prijzen toeschuivende subsidieschrokkers.’ Toch haalde hij de prijs van de “onafhankelijke” Biesheuvelprijs niet op. Die kan wat hem betreft beter besteed worden, bovendien vind hij prijzen maar flauwekul. In het verhaal De Hoofdprijs, wanneer hij weer eens met Biesheuvel wordt verward, feliciteren buurtbewoners hem met het winnen van de PC Hoofdprijs. Hij besluit de mensen die hem hiermee geluk wensen maar in hun waan te laten, immers ben jij ook niet een beetje jarig wanneer anderen jou feliciteren met de verjaardag van je broer?

Maarten ’t Hart valt dus een onmodieuze schrijver te noemen. Bovendien een schrijver die bijna altijd over hetzelfde schrijft. Maassluis zou zo maar de meest beschreven plaats in de Nederlandse literatuur kunnen zijn. Ondanks het feit dat hij wars is van modes, altijd over hetzelfde schrijft en houdt van klassieke muziek en zware literatuur, verkopen zijn boeken als warme broodjes. Van De moeder van Ikabod houdt ik alweer de achtste druk in handen, die van januari 2017. De eerste druk verscheen in juni 2016, veel schrijvers kunnen alleen maar van zulke oplagecijfers dromen. ’T Hart is 1 van die weinige schrijvers in ons land die met schrijven de kost kan verdienen en hiermee nog best boert ook. Hij kan het zich dus veroorloven om te keer te gaan tegen die “subsidieschrokkers”, van een beurs van het letterenfonds is hij niet afhankelijk. Dat hij hiermee misschien wel zijn hoofd stoot en zodoende buiten de prijzen blijft vallen, zal hem niet deren. Mindere vakbroeders, die wel uit deze subsidiepotten eten zullen zich nooit zo kritisch uitlaten, de hand die je voedt bijt je niet.

’T Hart is dus geen schrijver die veel erkenning geniet van zijn vakbroeders en het literaire circuit, maar door zijn lezers des te meer. Bovendien is hij één van de weinige Nederlandse schrijvers die ook nog populair is in het buitenland. Niet zonder reden heeft hij een belangrijke Zweedse thrillerprijs gekregen voor Het woeden der gehele wereld. In De moeder van Ikabod is voor dit land een belangrijke plek ingeruimd. De hoofdpersoon van het verhaal De Weegstoel gaat op bezoek in Zweden voor de promotie van zijn boek. Hij ontmoet er, min of meer gedwongen, zijn Zweedse vertaalster, iets waar hij in eerste instantie helemaal niets voor voelt. Maar gedurende zijn bezoek valt hij als een blok voor deze, op het eerste gezicht, niet bijzonder knappe vrouw. Niet alleen wordt de verliefdheid van de schrijver voor zijn vertaalster op een slapstick achtige wijze uit de doeken gedaan – de liefde wordt telkens om verschillende redenen net niet geconsumeerd – ook wordt er en passant de roman Dokter Glas aangeprezen. (Als er één goede promotor is van onbekende literatuur, dan is het wel Maarten ’t Hart)

Deze roman van Hjalmar Soderberg speelt zich af in het 19de eeuwse Stockholm en gaat over een arts die verliefd wordt op de dame die op zijn spreekuur komt. De vrouw beklaagd zich over haar man, een oude dominee. Vervolgens besluit dokter Glas de dominee te vermoorden, maar de vrouw heeft al een andere minnaar. In Dokter Glas worden er heel wat locaties in Stockholm bezocht en ’t Hart laat zijn hoofdpersoon in De Weegstoel langs al deze plekken gaan. De ik-figuur vertrekt uiteindelijk weer zuchtend en kreunend naar Nederland. Hem ontbrak, in tegenstelling tot dokter Glas, de moed om zijn rivaal uit de weg te ruimen.

Het eerste wat ik van Maarten ’t Hart heb gelezen was de bundel Het vrome volk. In het eerste verhaal bezoekt de hoofdpersoon samen met zijn vader een kerkdienst. Uiteindelijk  blijkt 1 van de kerkgangers dood in de banken te zitten. Zelden heb ik een verhaal gelezen dat de sfeer van een kerkdienst zo goed weergeeft.  ’T Hart blinkt uit in satirische beschrijvingen van het Gereformeerdendom en heeft een droog gevoel voor humor. Misschien zijn dat wel ingrediënten voor zijn populariteit, de herkenbaarheid en zijn humor. Daarnaast is de hoofdpersoon bijna altijd Maarten ’t Hart zelf, wat ook velen aan moet spreken, de verhalen zijn zo tenminste “echt” gebeurt. Bovendien hebben de tv-series  met ’t Hart een authentiek persoon laten zien, die zichzelf blijft tegen alle modegrillen in. Toch rijst uit De moeder van Ikabod ook een beeld op van een schrijver die liever niet in de schijnwerpers staat. Die ergens wel blij is wanneer een documentaire van de ZDF over zijn leven niet wordt uitgezonden. Maarten ’t Hart lezen betekend dat je bereid moet zijn om samen met hem in zijn hoofd te kruipen, om als het ware zelf een beetje Maarten ’t Hart te worden.

Tegenwoordig wordt er veel gepraat over de zich vervagende scheidslijn tussen fictie en non-fictie. Het zou lezers vooral te doen zijn om de persoonlijke ontboezemingen en de gore details. Dit zou verklaren waarom “echte” fictie op dit moment terrein verliest op de (auto)biografie. Vreemd genoeg is dit niet aan de orde bij het werk van Maarten ’t Hart. Ik heb geen moment bij het lezen van zijn nieuwste bundel, de indruk gehad dat er uit effectbejag “juicy details” worden verstrekt. Dat de verklaring van de populariteit van ’t Hart’s werk gezocht moet worden in de autobiografie klopt dus niet helemaal. Misschien gaat het bij veel lezers ook wel niet om de juicy details en willen zij gewoon vermaakt worden met een goed verhaal. En of dit nou autobiografisch is of niet, dat doet er niet zoveel toe.

De Moeder van Ikabod is een fijne, goed geschreven verhalenbundel, niet ieder verhaal is een voltreffer maar dat doet niets af aan de rest. Het valt op dat  ’t Hart met de jaren wel iets milder is geworden over de mannenbroeders. In het titelverhaal verzucht de hoofdpersoon uiteindelijk – nadat de kerkdienst is afgelopen waarin hij het orgel heeft bespeelt, maar waar geen kip op af gekomen is; ‘Menslievendheid, behulpzaamheid, verdraagzaamheid (…) nou, wie zou daar tegen kunnen zijn. Het gaat er niet om of het waar is wat hier gepredikt wordt, maar of het troost biedt, geborgenheid levert (…) en dat is hier allemaal duidelijk het geval.’ Dat de hoofdpersoon zich zo uitlaat tegen de dominee heeft waarschijnlijk ook te maken met het feit dat zij een niet onknappe verschijning is. Iets dat hem ook wel kan bekoren, die vrouwelijke dominee’s.


Naast het titelverhaal zijn er nog twee andere verhalen die deel uitmaken van deze zogenaamde “Warmondse cyclus”  - of te wel de verhalen die Maarten als organist bij uitvaardiensten in Warmond als thema hebben. Ook vallen het eerste verhaal en het laatste, het al genoemde De weegstoel op. Deze verhalen vormen samen met Het Kompas -  over Maarten die zijn huis verkoopt, Hondenmuziek en De spekpannenkoek de hoogtepunten van de bundel. Van de 18 verhalen zijn er dus acht de moeite van lezen meer dan waard. Voor een zuinige optimist zoals Maarten, bij hem is het glas toch vaak halfvol,  genoeg redenen om De moeder van Ikabod in huis te halen.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten